Được Bộ Y Tế cấp phép sản xuất lưu hành toàn quốc với chỉ định điều trị bệnh phì đại lành tính tuyến tiền liệt từ năm 2005 và năm 2007 với chỉ định cho bệnh u xơ tử cung, thuốc thảo dược Crila – Trinh nữ hoàng cung (TNHC) là một minh chứng thành công của việc hiện đại hóa y học cổ truyền VN. DĐDN có cuộc trò chuyện cùng TS DS Nguyễn Thị Ngọc Trâm – người đã hơn 20 năm theo đuổi các đề tài nghiên cứu cây TNHC về những trải nghiệm mà bà và Công ty TNHH Thiên Dược đã đi qua trong quá trình đưa thảo dược này đến với thị trường trong và ngoài nước.

TS DS Nguyễn Thị Ngọc Trâm cho biết, cây trinh nữ hoàng cung là cây thuốc quý mới được phát hiện từ năm 1990. Mặc dù người dân truyền tin cho nhau là cây trinh nữ hoàng cung có khả năng chữa bệnh ung bướu kể cả ung thư. Tuy nhiên chưa có ai nghiên cứu về cây thuốc này, các tài liệu của các nhà khoa học có tiếng tăm về thực vật học và trong lĩnh vực dược học như TS Võ Văn Chi mới đưa cây trinh nữ hoàng cung vào tác phẩm “Từ điển cây thuốc Việt Nam” xuất bản năm 1997 nhưng chưa có nhiều thông tin về tác dụng sinh học, thành phần hóa học . Cho đến  năm 2003 GSTS Đỗ Tất Lợi mới bổ sung vào tác phẩm của mình “Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam” về cây trinh nữ hoàng cung.

Ở nước ta có 7 cây náng nhân dân ta thường nhầm lẫn với cây trinh nữ hoàng cung. Bởi vì các cây đều có hình thái thực vật giống nhau cùng có tên khoa học Crinum latifolium L. Do đó các nhà sản xuất các sản phẩm thực phẩm chức năng mang tên trinh nữ hoàng cung có thể nhầm lẫn cây trinh nữ hoàng cung với các cây náng khác, không đảm bảo an toàn cho người bệnh.

Cây trinh nữ hoàng cung là cây thuốc mới được phát hiện từ năm 1990 đến nay. Vì vậy việc phối hợp cây trinh nữ hoàng cung với các cây khác cần phải nghiên cứu. Bởi vì, sự phối hợp này làm mất tác dụng chữa bệnh của cây trinh nữ hoàng cung và tạo các chất độc hại cho cơ thể. Do đó, người bệnh nên chọn những sản phẩm thuốc đã được Bộ Y tế cho phép lưu hành là sản phẩm an toàn và hiệu quả cho người bệnh và sản phẩm này là thuốc điều trị.

Hiện nay ở Việt Nam Công ty TNHH Thiên Dược là nơi nhận chuyển giao công nghệ của tôi. Công ty còn có vùng trồng dược liệu đạt tiêu chuẩn GACP-WHO và nhà máy sản xuất thuốc đạt tiêu chuẩn GMP-WHO. Do đó sản phẩm Crila an toàn, hiệu quả  điều trị cao, giá thành thấp phù hợp với thu nhập của người lao động nghèo.

Ở Việt Nam muốn tìm đúng giống cây trinh nữ hoàng cung trồng và sử dụng phải chọn giống dựa trên hình thái thực vật và đặc tính di truyền riêng biệt (AND) của cây trinh nữ hoàng cung. Hiện nay tôi đã đăng ký giống cây trồng trinh nữ hoàng cung chữa bệnh u xơ tử cung, phì đại tuyến tiền liệt và các bệnh khối u khác có tên khoa học trinh nữ Crila – Crinum latifolium L. var. crilae Tram & Khanh, var. n. Tôi đã đăng ký bảo hộ tại Bộ nông nghiệp và phát triển nông thôn cục trồng trọt. Nếu đơn vị nào trồng cây này phải được sự cho phép của tôi.

Được biết, CRILA đã được phòng thí nghiệm Eurofins kiểm nghiệm và xác nhận đạt theo các chỉ tiêu là sản phẩm có nguồn gốc dược liệu an toàn, không chứa chất pha trộn, biến đổi gene hay chứa các chất gây dị ững đã biết… Bà có thể chia sẻ về quá trình thực hiện quản lý chất lượng sản xuất sản phẩm này?

Vùng trồng dược liệu trinh nữ hoàng cung tại Long Thành – Đồng Nai của công ty Thiên Dược là đơn vị đầu tiên được cục quản lý dược Bộ Y tế chứng nhận vùng trồng đạt tiêu chuẩn “Thực hành tốt trồng trọt và thu hái cây thuốc” theo khuyến cáo của tổ chức Y tế Thế Giới (GACP-WHO). Công ty chúng tôi có thể nêu một vài nội dung theo tiêu chí đã thực hiện: Vị trí vùng trồng cách xa đường giao thông lớn 1 km, không gần các nhà máy, xí nghiệp, bệnh viện, khu nghĩa trang, khu dân cư đông người để tránh bị ô nhiễm. Vùng trồng có khí hậu nóng, khô, đất pha cát thích hợp với sự phát triển của cây trồng. Nước tưới đạt Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng nước ăn uống QCVN 01: 2009/BYT do Bộ Y tế ban hành. Trong quá trình nuôi trồng không sử dụng phân hóa học và chất kích thích tăng trưởng, thuốc trừ sâu. Chúng tôi sử dụng hợp chất pheromon là chất tổng hợp có cấu trúc hóa học giống như chất chiết được từ sâu cái để dùng  bắt sâu đực ngăn chặn sâu cái thụ tinh đẻ trứng, sinh sản sâu con. Cán bộ công nhân viên nuôi trồng chăm sóc cây trinh nữ hoàng cung được công ty huấn luyện nắm vững kỹ thuật nuôi trồng thu hái bảo quản dược liệu theo tiêu chí GACP-WHO.Ngoài ra phải có các quy định về vệ sinh cá nhân, nội quy khu vực sơ chế, kho hàng được xây dựng thành văn bản hướng dẫn để cán bộ công nhân viên nghiêm túc thực hiện. Các hoạt động khác có liên quan trực tiếp và gián tiếp đến chất lượng dược liệu đều được thông tin chi tiết và có các biểu mẫu cho nhân viên, cập nhật các kết quả thực hiện và lưu hồ sơ. Dược liệu trinh nữ hoàng cung do công ty Thiên Dược sản xuất là dược liệu sạch đảm bảo hoạt chất sinh học, không có kim loại nặng, không lẫn tạp chất.

Say mê nghiên cứu và ứng dụng khoa học vào thực tiễn cuộc sống, Crila là một minh chứng thành công của công cuộc hiện đại hóa y học cổ truyền Việt Nam. Quá trình này hẳn không ít gian nan, thưa bà?

Để viên thuốc Crila ra đời có hiệu quả điều trị bệnh u xơ tử cung đạt hiệu quả 79,5 % và phì đại lành tính tuyến tiền liệt đạt 89,18% được người bệnh tin dùng là cả một quá trình nghiên cứu từ năm 1990 đến nay từ nghiên cứu thực vật học, thành phần hóa học, tác dụng sinh học, nghiên cứu bào chế, chiết xuất và nghiên cứu lâm sàng. Đánh giá hiệu quả điều trị bệnh u xơ tử cung và phì đại tuyến tiền liệt của viên thuốc Crila là cả một quãng đường dài gặp không ít khó khăn. Điều đầu tiên gặp phải là ở Việt Nam có quá nhiều cây náng giống nhau về hình thái thực vật đều được gọi là cây trinh nữ hoàng cung. Để tìm đúng cây trinh nữ hoàng cung có tác dụng chữa bệnh trong một tập đoàn cây náng có ở Việt Nam và tài liệu viết về cây trinh nữ hoàng cung hầu như chưa có. Để xác định nhóm chất nào có tác dụng chữa bệnh khối u phải qua thời gian lâu dài. Tôi đã tiến hành chiết xuất các hoạt chất và xác định hoạt chất sinh học nào có tác dụng điều trị bệnh. Việc chọn lọc đúng dung môi để chiết kiệt các hoạt chất sinh học có tác dụng chữa bệnh. Dung môi đó phải không độc, có giá thanh thấp, không gây cháy nổ và không thải ra môi trường những chất độc hóa học. Khi tôi bắt đầu nghiên cứu cây trinh nữ hoàng cung ở Việt Nam chưa có thiết bị phân tích xác định các nhóm hoạt chất mới, thêm vào đó tài chính luôn bị thiếu trong quá trình nghiên cứu. Nhưng khó khăn lớn nhất mà tôi gặp là các bác sỹ tây y và các nhà khoa học trong hội đồng khoa học bộ Y tế chưa có lòng tin vào thuốc thảo dược Việt Nam có thể điều trị bệnh ung bướu. Crila là thuốc điều trị u xơ tử cung và phì đại lành tính tuyến tiền liệt phải được chứng minh bằng kết quả siêu âm của bệnh nhân cho thấy khối u không còn nữa . Để vượt qua trở ngại đó tôi phải có niềm tin chắc chắn Crila sẽ là viên thuốc điều trị bệnh phì đại lành tính tuyến tiền liệt và u xơ tử cung có hiệu quả cao từ kết quả nghiên cứu về tác dụng sinh học của các alcaloid có trong cây trinh nữ hoàng cung Việt Nam ở trường đại học Y Hà Nội, Viện Hàn Lâm khoa học Bungaria, trường đại học tổng hợp Innsbruck - Áo. Từ năm 2005 đến nay số lượng bệnh nhân sử sụng Crila đạt hiệu quả cao qua kết quả siêu âm và kiểm tra sức khỏe bệnh nhân thấy sức khỏe tăng lên, chất lượng cuộc sống được cải thiện, thể tích khối u giảm và có nhiều bệnh nhân không phải phẫu thuật vì khối u không còn.Chính vì nhờ sự nỗ lực của bản thân và sự giúp đỡ của các nhà khoa học trong và ngoài nước đã giúp tôi vượt qua khó khăn trong quá trình nghiên cứu.

Như vậy, TNHC - một trong nhiều loại thảo dược quý của Việt Nam sẽ mang lại hy vọng cho người bị bệnh nan y, tuy nhiên, giá thành của sản phẩm Crila liệu có phù hợp với bệnh nhân nghèo, thưa bà?

Crila góp phần bình ổn giá thuốc trong nước, tạo công ăn việc làm cho người lao động, xuất khẩu Crila thu thêm ngoại tệ cho đất nước. Thời gian tới đây công ty chúng tôi đề xuất tham gia tiểu dự án trong dự án “đối mới sáng tạo, hướng đến thu nhập thấp” do ngân hàng thế giới hỗ trợ chính phủ Việt Nam. Công ty sẽ cố gắng hoàn thiện đổi mới công nghệ, hợp lý hóa sản xuất, giảm giá thành sản phẩm để sản phẩm đến tay người tiêu dùng có thu nhập thấp.

Là người tâm huyết với việc nghiên cứu và đưa vào sản xuất một trong những thảo dược Việt, theo bà, làm thế nào để dược liệu Việt được khai thác và sử dụng hiệu quả hơn?

Theo tôi để  dược liệu Việt Nam được sử dụng hiệu quả , nhà nước cần có một chính sách ưu tiên cấp đất cho các doanh nghiệp có tiềm năng phát triển dược liệu quý, tạo nguồn nguyên liệu cung cấp cho các nhà sản xuất thuốc, hỗ trợ và đầu tư vốn cho các doanh nghiệp thực sự có tiềm năng sản xuất ra sản phẩm có khả năng xuất khẩu. Các cơ quan truyền thông cũng nên có những chương trình thông tin cho công chúng biết đến những sản phẩm thuốc đã được nghiên cứu có hiệu quả điều trị cao và an toàn với người bệnh. Hiện nay, một số sản phẩm chất lượng không cao dưới dạng thực phẩm chức năng nhưng đã quảng cáo rầm rộ làm người dân nhầm lẫn giữa thuốc và thực phẩm chức năng. Vì vậy giá trị các sản phẩm từ nghiên cứu không được biết nhiều, thay vào đó người dân biết thực phẩm chức năng nhiều hơn thuốc.

Việt Nam là đất nước có 3948 loài cây thuốc và nấm làm thuốc nếu như được nghiên cứu và phát triển thành các sản phẩm thuốc phục vụ sức khỏe cộng đồng trong nước thì đúng như lời Tuệ Tĩnh đã nói ”Nam dược trị nam nhân” và nước ta sẽ tự lực thuốc phục vụ sức khỏe nhân dân từ dược liệu sẵn có của mình

Xin cám ơn bà.
Tuyết Lan